Ponad 500 osób z całej Polski, debaty, warsztaty i inspirujące rozmowy – wszystko wokół idei „Siły wspólnoty”. W dniach 9–10 października w Muzeum Historii Polski w Warszawie odbył się III Krajowy Kongres Współpracy Lokalnej – ogólnopolskie spotkanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przedstawicieli samorządów, poświęcone budowaniu odporności, zaufania i partnerstwa na poziomie lokalnym.

W dniach 9–10 października 2025 r. w Muzeum Historii Polski w Warszawie odbył się III Krajowy Kongres Współpracy Lokalnej – ogólnopolskie spotkanie poświęcone budowaniu silnych, odpornych i zaangażowanych społeczności lokalnych. Wydarzenie zgromadziło ponad 500 uczestników z całego kraju – blisko jedna piąta z nich to przedstawiciele samorządów, a pozostali to aktywni reprezentanci organizacji pozarządowych.

Podczas otwarcia Kongresu głos zabrał m.in. Charles de Chedfebien z Komisji Europejskiej, który przybliżył uczestnikom założenia programu CERV – Obywatele, Równość, Prawa i Wartości, podkreślając jego znaczenie dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i ochrony praw człowieka w Europie. O idei subsydiarności i roli wspólnot lokalnych mówił z kolei Michał Braun, dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Jak podkreślał, prawdziwa siła wspólnoty rodzi się oddolnie – tam, gdzie ludzie najlepiej znają swoje potrzeby i potrafią na nie reagować. Dlatego wszystko, co można zrealizować blisko obywatela, powinno być realizowane właśnie tam – na poziomie gminy, lokalnych partnerstw i inicjatyw społecznych, przy wsparciu, a nie w zastępstwie instytucji wyższego szczebla.

 Hasłem przewodnim tegorocznej edycji była „Siła wspólnoty”, a program – przygotowany we współpracy z Radą Programową Kongresu – koncentrował się wokół zagadnień budowania odporności w czasach kryzysów, współpracy organizacji pozarządowych z samorządami oraz nowych narzędzi wspierających lokalną aktywność obywatelską. W dyskusjach poświęconych odporności społeczności lokalnych poruszano m.in. kwestie związane ze zmianami klimatu, zarządzaniem wolontariatem w sytuacjach kryzysowych oraz wzmacnianiem potencjału małych organizacji. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się rozmowa o programie „Moc Małych Społeczności”, realizowanym przez NIW-CRSO, który wspiera organizacje działające na obszarach wiejskich i w małych miastach, pomagając im w rozwijaniu lokalnych zasobów i angażowaniu mieszkańców w działania na rzecz dobra wspólnego.

W dalszej części Kongresu dyskutowano o współpracy samorządów z organizacjami społecznymi oraz o tym, jak wspierać najmniejsze ogniwa lokalnej aktywności – takie jak kluby sportowe czy koła gospodyń wiejskich. Uczestnicy zwracali uwagę na potrzebę wypracowania praktycznych mechanizmów ułatwiających wsparcie tych inicjatyw i ich stabilny rozwój. W panelu „NGO Excellence – od wartości, przez (współ)pracę, do lepszych i bardziej innowacyjnych usług” poruszano temat kondycji sektora pozarządowego, jego potencjału innowacyjnego oraz roli nowych technologii – w tym sztucznej inteligencji – w profesjonalizacji działań organizacji społecznych.

Nie zabrakło także inspirujących warsztatów praktycznych. Uczestnicy sesji poświęconej Miejscu Aktywności Lokalnej poznali model działania krakowskich MAM-ów i wymienili doświadczenia dotyczące angażowania mieszkańców w życie wspólnoty. Podczas warsztatu „Razem możemy więcej” zastanawiano się, jak poprzez empatię, dialog i współpracę budować przestrzeń, w której każdy głos ma znaczenie i każdy mieszkaniec może poczuć sprawczość. Sporo uwagi poświęcono także młodzieży – podczas rozmów „Energia Młodych: Inspirujące przykłady aktywności społecznej” i „Szkolny budżet obywatelski – najtańsza inwestycja w przyszłość wspólnoty”, które pokazały, że zaangażowanie młodych ludzi to klucz do trwałego rozwoju społeczności lokalnych.

Zwieńczeniem Kongresu była debata „Kondycja trzeciego sektora w Polsce”, nawiązująca do najnowszego raportu badawczego Stowarzyszenia Klon/Jawor. Dyskusja dotyczyła wyzwań stojących przed organizacjami pozarządowymi – stabilności finansowej, ograniczonych zasobów kadrowych, wpływu zmian klimatycznych, dezinformacji i dynamicznego rozwoju technologii. Wskazywano również na konieczność pogłębiania współpracy międzysektorowej i tworzenia trwałych podstaw dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.

Na szczególną uwagę zasługiwał także udział gości specjalnych, którzy w swoich rozmowach pokazali, jak wiele wspólnota i zaufanie znaczą w codziennym życiu społecznym. Anna Dereszowska i Patryk Galewski w rozmowie „Wspólnota warta jest rozmowy – o drugim człowieku, zaufaniu i dawaniu szansy” podzielili się refleksjami o budowaniu relacji opartych na empatii i wzajemnym wsparciu, opowiadali o swoich motywacjach do angażowania się w działania społeczne, a także o kolejnych planach. Łukasz Orbitowski w rozmowie z Jarosławem Szubrychtem  „Literatura może zmieniać życie – nawet za murami więzienia” opowiadał o sile literatury i jej wpływie na drugiego człowieka. Z kolei Joanna Sadzik, Prezeska Stowarzyszenia Wiosna, w rozmowie z Aleksandrą Bielecką zatytułowanej „Od Paczki do wspólnoty. Dlaczego pomaganie buduje nas wszystkich”, mówiła o tym, jak empatia i wspólne działanie potrafią realnie zmieniać rzeczywistość i budować więzi międzyludzkie.

Pierwszego dnia Kongresu poznaliśmy również laureatów konkursu „Gwiazdy Współpracy Lokalnej” na najlepsze praktyki współpracy. W tegorocznej edycji nagrodzono: Stowarzyszenie Poleskie Psy Ratownicze, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych INGA oraz Starostwo Powiatowe w Płońsku. Laureaci mieli okazję zaprezentować swoje działania ze sceny, inspirując innych do rozwijania podobnych inicjatyw. Konkurs ma na celu promowanie dobrych praktyk i wzmacnianie idei współdziałania na poziomie lokalnym i zagości na stałe w programie wydarzenia. 

III Krajowy Kongres Współpracy Lokalnej po raz kolejny potwierdził, że siła społeczeństwa obywatelskiego tkwi w partnerstwie i współpracy, zwłaszcza tam, gdzie inicjatywy wyrastają z lokalnych potrzeb, a samorządy i organizacje społeczne działają ramię w ramię na rzecz dobra wspólnego.

Kongres odbył się pod patronatem głównym Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, a partnerem merytorycznym była Fundacja Polska z Natury. Patronatu honorowego udzielili: Komisja Europejska, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wydarzenie wspierali również: Związek Miast Polskich, Związek Powiatów Polskich, Związek Gmin Wiejskich RP oraz Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza. Patronem medialnym był portal NGO.pl, a patronem biznesowym – Wydawnictwo C.H. Beck.

Wydarzenie było współfinansowane ze środków programu Komisji Europejskiej CERV – Obywatele, Równość, Prawa i Wartości, a odbyło się w ramach projektu „Building Bridges – Civic Capital in Local Communities”.