W ostatnich miesiącach w Polsce zaszły istotne zmiany w systemie finansowania jednostek samorządu terytorialnego, które zostały wprowadzone przez nową ustawę o dochodach JST. O tym, jak wpłynęły one na funkcjonowanie samorządów rozmawialiśmy w trakcie debaty podczas VII Krajowego Kongresu Forów Skarbników.

 

Nowe zasady finansowania samorządów

Debatę poprowadził prof. dr. hab. Krzysztof Surówka, Kierownik Katedry Finansów Publicznych na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Do dyskusji zaprosił: Ewę Czołpińską, Zastępczynię Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku, Zastępczynię Przewodniczącego Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; Małgorzatę Kern, Skarbniczkę Miasta Gliwice, Przewodniczącą Zarządu Krajowej Rady Forów Skarbników JST działającej przy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego; Kazimierza Kleinę, Senatora, Przewodniczącego Komisji Budżetu i Finansów Publicznych Senatu Rzeczypospolitej Polskiej; Michała Krawczyka, Posła na Sejm RP, Przewodniczącego sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej oraz Marka Wójcika, Pełnomocnika Zarządu Związku Miast Polskich – Eksperta ds. legislacyjnych, Sekretarza Strony Samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.


Jednym z głównych tematów poruszanych podczas debaty była kwestia zmiany zasad liczenia udziału w podatkach dochodowych (PIT i CIT) jako źródeł zasilania budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Uczestnicy debaty zgodzili się, że nowa ustawa wprowadza korzystne zmiany, które zwiększają samodzielność finansową samorządów. Warto jednak zauważyć, że zmiany te wiążą się z istotnymi wyzwaniami, takimi jak konieczność zabezpieczenia wkładu własnego na realizację inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych. Marek Wskazał na punktu, nad którymi nadal powinien pracować rząd i parlament:

„Wykonaliśmy wielki krok do przodu, nie mieliśmy wyjścia, ale umówmy się, że jest to tylko pewien etap. Musimy myśleć nad dalszymi zmianami. Część z nich musi zajść jeszcze w tym roku” – mówił.

Oświata - największe wyzwanie
Kwestia finansowania oświaty była jednym z najważniejszych tematów debaty. Uczestnicy zwrócili uwagę na to, że nowa ustawa nie wprowadza radykalnych zmian w filozofii finansowania oświaty. Wciąż istnieje problem niedofinansowania, a samorządy muszą dokładać znaczne kwoty do kosztów funkcjonowania szkół. Wiele samorządów boryka się z wyzwaniami związanymi z depopulacją, co wpływa na konieczność dostosowania sieci szkół do zmieniającej się sytuacji demograficznej.

Przed tym, by nie podchodzić do organizacji szkolnictwa tylko pod względem finansów ostrzegał Senator Kazimierz Kleina. Na oświacie nie da się oszczędzać w sposób klasyczny. Szkoły pełnią także funkcje centrów kulturowych, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach.

Konieczność elastycznych rozwiązań
Podczas debaty poruszono również kwestie związane z pozyskiwaniem środków na rozwój w samorządach. Uczestnicy zwrócili uwagę na to, że 23% udziału w PIT i CIT to niewiele, a samorządy muszą mieć możliwość elastycznego zarządzania swoimi finansami. Wskazano na potrzebę uproszczenia przepisów dotyczących budżetów oraz na konieczność przeglądu zasad finansowania zadań zleconych.


Debata pokazała, że nowa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego jest krokiem w dobrym kierunku, ale wymaga dalszej ewaluacji i modyfikacji. Uczestnicy zgodzili się, że kluczowe będzie monitorowanie jej skutków oraz dostosowywanie przepisów do zmieniającej się rzeczywistości.