ZARZĄDZANIE FINANSAMI LOKALNYMI W OPINIACH SKARBNIKÓW JST – RAPORT Z BADAŃ
Raport z badań zatytułowany: „Zarządzanie finansami lokalnymi w opiniach skarbników jednostek samorządu terytorialnego” został opracowany przez dr. hab Agnieszkę Kopańską z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego na zlecenie FRDL. Raport ten zawiera wyniki ankiety przeprowadzonej wśród skarbników gmin, miast i powiatów w Polsce. Na ankietę, która dotyczyła szeregu kwestii związanych z problemami z jakimi mierzą się w swojej pracy skarbnicy, odpowiedziało ponad 40% przedstawicieli tych samorządów. Po raz pierwszy udało się zebrać na tak szeroką skalę informacje od osób, które z racji swoich obowiązków mają największą wiedzę o finansach jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.
Zgodnie z opinią ankietowanych rola skarbnika w praktyce polskich samorządów daleko odbiega od tego, co bezpośrednio wynika z przepisów prawa. Ankietowani skarbnicy czują się nie tylko księgowymi lokalnego budżetu, ale przede wszystkim doradcami władz lokalnych w zakresie finansów, a nawet faktycznymi współtwórcami lokalnej polityki finansowej. W tym kontekście kwestią, na którą ankietowani zwracali szczególną uwagę, jest stabilność zatrudnienia. Zasadnicza większość respondentów uważa, że podobnie jak inni pracownicy urzędu samorządu skarbnik powinien być zatrudniany na umowę o pracę, co byłoby sposobem na uniezależnienie zatrudnienia od decyzji politycznych.
Wieloletnia stabilność finansowa jest w opinii większości skarbników wyznacznikiem sukcesu finansowego jednostki samorządu. Niestety respondenci wskazują na szereg problemów, które utrudniają osiągnięcie tej stabilności. Najważniejszym zagrożeniem dla stabilności lokalnych budżetów jest w opinii skarbników usztywnienie niektórych wydatków. Sztywność wydatków wynika przede wszystkim z regulacji prawnych, które (zbyt) szczegółowo definiują działania samorządu. Skarbnicy wskazywali, że problem ten dotyczy przede wszystkim wydatków na oświatę oraz pomoc społeczną.
Problem rosnących kosztów utrzymania infrastruktury był przywoływany jako drugie najważniejsze zagrożenie dla stabilności lokalnych budżetów. Jednocześnie większość skarbników uważa, że finansowanie infrastruktury jest najbardziej pożądanym przez mieszkańców i władze lokalne kierunkiem wydatków. Jednak jak się okazuje, decyzja o realizacji największego w ostatnich latach przedsięwzięcia inwestycyjnego w samorządzie w niewielu przypadkach wynikała z realizacji strategicznych planów. Zgodnie z odpowiedziami ankietowanych najczęściej decyzja ta uzależniona była od możliwości skorzystania ze środków pomocowych. Wysokość i kierunki wydatków inwestycyjnych są zatem silnie uzależnione od dostępu do tych środków. Dodatkowo skarbnicy zauważają istotną zależność wysokości wydatków inwestycyjnych od cyklu budżetowego. Większość z nich wskazała, że w roku wyborczym wydatki te rosną.
Wielu skarbników wskazywało, że zagrożeniem dla stabilności finansowej ich samorządu jest depopulacja (trzecie najczęściej wskazywane zagrożenie). Wpływa ona na efektywność ekonomiczną dostarczanych dóbr i usług, zwiększając jednostkowe koszty.
W ankiecie pytaliśmy również o to jakie zmiany powinny być wprowadzone w systemie dochodów lokalnych. W opinii skarbników najbardziej pożądane jest zwiększenie dochodów transferowych oraz udziałów w podatkach centralnych.
Jednym z najważniejszych problemów jest dziś, według respondentów, finansowanie oświaty. Subwencja jest w ich opinii niewystarczającym wsparciem zadań, jakie samorządy muszą sfinansować w tym obszarze. Większość ankietowanych uważa, że sposób obliczania części oświatowej subwencji ogólnej powinien zostać uproszczony. Uważają oni także, że winien zostać wprowadzony standard finansowy, który będzie stanowił podstawę tych wyliczeń. Kolejną kwestią, wskazywaną przez zasadniczą większość skarbników, jest niedoszacowanie dotacji na zadania zlecone. Ankietowani uważają, że dotacje te nie uwzględniają wzrostu kosztów realizacji tych zadań, w tym wzrostu wynagrodzeń.
Spośród dochodów własnych najbardziej oczekiwane przez skarbników jest zwiększenie udziałów w podatkach centralnych. W ich opinii powinny wzrosnąć zwłaszcza udziały samorządów w PIT. Ankietowani również chcieliby, aby samorządy miały udziały w dochodach z podatku VAT. Zdecydowanie mniej ankietowanych oczekiwałoby wprowadzania nowych podatków lokalnych czy zwiększania władztwa podatkowego w już istniejących. Skarbnicy powiatów w otwartych wypowiedziach wskazywali na różne nowe formy finansowania samorządu powiatowego. M.in. sugerowali, aby samorządy miały udział w dochodach funduszy celowych, aby niektóre z tych funduszy zlikwidować i przekazać ich dochody samorządom powiatowym.
Raport z badań w formacie PDF
