Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego w miniony weekend zainaugurowała cykl ogólnopolskich wydarzeń, w trakcie których dyskutujemy na najważniejsze tematy związane z samorządem terytorialnym. 17 i 18 marca w Wiśle odbył się Kongres Przewodniczących Rad Gmin, Powiatów i Sejmików Województw. Była to pierwsza edycja wydarzenia dedykowanego tej grupie samorządowców. 

Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego – rady gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich – to bardzo ważny element demokracji lokalnej. By wzmocnić ich znaczenie i zwiększyć kompetencje radnych podczas kongresu spotkali się samorządowcy z całej Polski, eksperci i praktycy zajmujący się pracą samorządu terytorialnego na co dzień. 

Nadzór, raport, samoocena

Obrady Kongresu rozpoczęły się od tematyki finansowej. Dr Mirosław Legutko, Przewodniczacy Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowej w Krakowie - Partnera wydarzenia mówił o nadzorze finansowym RIO nad samorządem. Zapewnił także, że Izby mogą być dla samorządu partnerem pomagającym zgodnie z przepisami kształtować ich finanse. – Staramy się być wsparciem dla jednostek samorządu terytorialnego. Przepisy się wciąż zmieniają i widać w nich pewną niespójność. Partnerstwo z JST postrzegamy tak, że staramy się prowadzić działalność informacyjną, a jeśli nadzorujemy i kontrolujemy, to w sposób jak najmniej dolegliwy dla JST – powiedział. 

Ważnym, a jednocześnie wzbudzającym wiele kontrowersji dokumentem jest raport o stanie gminy. Dr Rafał Budzisz wyjaśnił – przywołując wiele przykładów dobrych praktyk – jak przygotować raport w taki sposób, by był narzędziem wpływającym na jej rozwój, zwiększającym partycypację mieszkańców, a przede wszystkim uczestnictwo rady w zarządzaniu gminą. Raport, o którym mowa, przedstawiany jest przez organ wykonawczy radzie gminy, co jest okazją do podkreślenia jej roli. – To państwo jesteście organem stanowiącym i to jest najważniejszy organ w samorządzie terytorialnym – podkreślił dr Budzisz zwracając się do gości Kongresu. 

Certyfikacja zasad dobrego zarządzania w JST 

Znak ELoGE to bezpłatny europejski znak oceny jakości zarządzania w samorządzie terytorialnym. Przyznawany jest jednostkom samorządu terytorialnego, które przestrzegają 12 zasad dobrego zarządzania określonych przez Radę Europy. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego jest akredytowana przez Radę Europy do przyznawania tego znaku w Polsce. Cezary Trutkowski, Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego zachęcał uczestników do przeprowadzenia samooceny w swoich gminach i odpowiedział na pytania.

Pytania o zmiany 

Rok 2023 to ostatni rok przed wyborami. Jak po siedmiu kadencjach funkcjonowania gmin w Polsce wygląda samorząd terytorialny? Jakie zmiany są w nim potrzebne? Na te pytania starali się odpowiedzieć uczestnicy panelu kończącego pierwszy dzień obrad. Wzięli w nim udział Grzegorz Czarnocki, Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu, Zastępca Przewodniczącego Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, mec. Maciej Kiełbus, Partner współkierujący Działem Prawa Administracyjnego Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalista w zakresie prawa administracyjnego, Krystyna Siejna, Zastępca Przewodniczącego Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Wiceprzewodnicząca Rady Miasta Katowice oraz dr Cezary Trutkowski.

Punktem wyjścia do dyskusji było przedstawienie częściowych wyników badań nad podejściem Polaków do tematyki samorządu, które wykonała FRDL w ostatnim czasie, które są częścią projektu Wspólne możliwości. Modelowe rozwiązania wzmacniające udział obywateli w decydowaniu o sprawach lokalnych finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny. Panel wywołał długą i ożywioną dyskusję poświęconą między innymi nadmiernemu obciążeniu samorządu regulacjami prawnymi, rozdrobnieniu gmin i powiatów, czy w końcu kwestiom finansowym, zwłaszcza związanych z uszczupleniem dochodów JST. Jak podsumował to zagadnienie dr Cezary Trutkowski – odchodzenie w samorządzie terytorialnym od finansowania zadań przez dochody własne na rzecz transferów z budżetu centralnego jest początkiem niczego innego, jak klientelizmu w samorządzie. 

Współcześnie praca przewodniczącego rady to także szereg działań wymagających kompetencji interpersonalnych, komunikacyjnych czy sprawnego poruszania się w mediach społecznościowych. O tym, jak być skutecznym przewodniczącym rady opowiedział dr Krystian Dudek - specjalista z zakresu marketingu politycznego, właściciel Instytutu Publico, wykładowca i Pełnomocnik Rektora Akademii WSB ds. PR, autor kampanii wyborczych, doradca sztabów wyborczych oraz JST.

Dyskusja w gronie praktyków

Drugi dzień Kongresu poświęcony był praktycznym zagadnieniom związanych z organizowaniem pracy rad gmin. Podczas pierwszego panelu z udziałem prawników - dr Rafała Budzisza, mec. Macieja Kiełbusa i Patrycja Grebal-Tarasek, przedstawicielki Związku Powiatów Polskich - Partnera wydarzenia dyskutowano nad bieżącymi problemami w pracy przewodniczących rad. W jaki sposób zgodnie z przepisami prawa organizować sesje zdalne? Jakie błędy najczęściej popełniane są podczas redagowania tekstów uchwalanych aktów prawnych? Na te pytania odpowiadali paneliści. 

Rada gminy czy powiatu to także organ, do którego wpływają kierowane przez różne strony, w tym przez mieszkańców skargi, wnioski i petycje. Jak je rozpatrywać? Uczestnicy mieli okazję poznać zagadnienie z kilku perspektyw. Stanowisko sekretarza reprezentował Paweł Brola, Sekretarz Miasta i Gminy Chęciny. Punkt widzenia przewodniczącego rady przedstawił Marek Pszonak, Przewodniczący Rady Miejskiej w Gliwicach. Nadzór, czyli Urząd Wojewódzki reprezentowała zaś Iwona Andruszkiewicz, Zastępca Dyrektora Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. 

Praca samorządu to także wzmacnianie partycypacji. Bardzo ważnym elementem budującym obywatelskie postawy i kształtującym troskę o sprawy publiczne jest współpraca z młodzieżą. O tym, jak tworzyć ofertę dla młodych czy jak wspierać działania rad młodzieżowych rozmawiali Dominik Penar, Przewodniczący Rady Miejskiej w Czeladzi, Piotr Kosztyła, Przewodniczący Rady Miejskiej z Żor oraz dr Agnieszka Pasternak, Przewodnicząca Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej.  

Newralgiczną kwestią w pracy rady gminy są relacje z organem wykonawczym. Ten temat pojawiał się w dyskusjach podczas całego Kongresu. To radni – mający bezpośredni kontakt z mieszkańcami – stanowią najlepszy pomost pomiędzy nimi a władzami samorządowymi, w tym wójtem, burmistrzem lub prezydentem. Dlatego niezwykle ważne jest, aby we właściwy sposób kształtować te relacje. Obrady drugiego dnia zakończył panel poświęcony właśnie wzajemnym relacjom organów gminy. Na temat dobrych praktyk w kształtowaniu tych relacji dyskutowali samorządowcy: Aleksandra Król-Skowron, Sekretarz Gminy Bobrowniki, Przemysław Cichosz, Przewodniczący Rady Powiatu Tarnogórskiego, Dominik Pawiński, Skarbnik Miasta Bielsko-Biała oraz Katarzyna Syryjczyk-Słomska, Przewodnicząca Rady Miejskiej w Mikołowie.



Dwa dni w Wiśle okazały się doskonałą okazją do merytorycznych dyskusji poświęconych zarówno bieżącym, bardzo konkretnym problemom jak i ogólniejszym rozważaniom dotyczącym dalszej przyszłości samorządu terytorialnego. Kongresy takie jak ten to także możliwość nawiązania kontaktów między samorządowcami z całej Polski. Już dziś deklarujemy organizację kolejnego wydarzenia w ramach następnych edycji. Zapraszamy do współtworzenia naszych Kongresów. 

Partnerzy Kongresu:
Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, Jarosław Wieczorek - Wojewoda Śląski, Metropolia GZM, Związek Powiatów Polskich, Polskie Regiony, Śląski Związek Gmin i Powiatów, Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna, Instytut Publico, Dziennik Warto Wiedzieć, Telewizja TVS, Prawo Dla Samorządu, Serwis Administracyjno-Samorządowy, Portal FK, Serwis FB.

Zapraszamy również do udziału w V Krajowy Kongres Forów Skarbników oraz w VII Krajowy Kongres Sekretarzy. Oba Kongresy odbędą się pod wspólnym hasłem: Współpraca odpowiedzią na stale występujące zmiany i zjawiska kryzysów.